ดังคำกล่าวของ Charles Darwin ที่ว่า It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent, but the one most adaptable to change. It is the one that is the most adaptable to change, that lives within the means available and works co-cooperatively against common threats.

   ดังนั้น ศ. ดร. นพ.พงษ์รักษ์จึงเน้นย้ำว่าการพัฒนาสถาบันอุดมศึกษาของประเทศไทยไม่อาจนิ่งเฉย เพราะการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นตลอดเวลา แม้การเปลี่ยนแปลงในสถาบันอุดมศึกษาหรือมหาวิทยาลัยซึ่งเป็นองค์กรขนาดใหญ่อาจไม่ใช่เรื่องง่าย “ไม่เปลี่ยนก็ไม่ได้ เพราะถ้าไม่เปลี่ยนก็จะถูกทิ้ง และหากเดินไปคนเดียว การเปลี่ยนแปลงก็จะช้า นี่จึงเป็นโอกาสในการแลกแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เพื่อหาทางลัดดี ๆ และพาองค์กรทั้งหมดก้าวข้ามไปด้วยกัน

โลกที่ไม่เหมือนเดิม กับความท้าทายยิ่งต้องเปลี่ยนแปลง

ศ. ดร. นพ.พงษ์รักษ์สะท้อนภาพโลกปัจจุบันว่าไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป ด้วยโลกเข้าสู่ยุคของแห่งความผันผวนนานัปการ เกิดการเปลี่ยนแปลงในทุกมิติ ทั้งทางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และเทคโนโลยี อันเป็นผลจากความก้าวหน้าและก้าวกระโดดของเทคโนโลยีดิจิทัล การบรูณาการทางเศรษฐกิจ (Emerging World) ทั่วโลก โดยมีการรบรูณาการระหว่างกลุ่มประเทศ การแตกแยกจากสิ่งที่เคยรวมตัว (Disintegrate) ต่างจากยุค Globalization ที่คุ้นเคย การเคลื่อนย้ายของผลิตภัณฑ์ บริการ เทคโนโลยี และข้อมูลข่าวสารที่ไร้พรมแดน แต่ขณะเดียวกันยังสามารถเกิด Invisible Barriers ขึ้นได้ ที่สำคัญและท้าทายคือการเปลี่ยนแปลงขององค์กรที่มุ่งไปสู่การเป็นองค์กรดิจิทัล ทว่าต้องเป็น Digital Transformation ต่อไปในอนาคตด้วย

“ในมุมของสถาบันการศึกษาถูกท้าทายตั้งแต่การคนหายไปของจำนวนนักศึกษากว่าครึ่งหนึ่ง และการที่ต่างชาติทั้งยุโรป อเมริกา ฯลฯ เข้ามาขอเปิดสถาบันการศึกษาในประเทศไทยไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง จนถึงการยกทั้งมหาวิทยาลัยเข้ามาเปิดภายใต้ชื่อของแต่ละสถาบัน ล้วนแต่เป็นความท้าทาย” ศ. ดร. นพ.พงษ์รักษ์กล่าว “คนรุ่น Z-Generation ซึ่งเกิดมาพร้อมกับ Digital Literacy และ Digital Skills ท้าทายให้มหาวิทยาลัยต้องปรับเปลี่ยนสิ่งที่เคยสอน เคยทำเหมือนเดิม นอกจากนี้องค์กรธุรกิจ โดยเฉพาะแห่งใหญ่ ๆ เริ่มให้ความสำคัญต่อเรื่อง Competency ของการทำงานมากกว่า Degree ซึ่งเป็นแรงจูงใจให้เด็กรุ่นใหม่ นี่คือ Trigger ที่เกิดขึ้น สุดท้ายแล้วสถาบันการศึกษาถูกท้าทายว่าต้องปรับตัวให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีไปสู่องค์กรดิจิทัลผ่านกระบวนการ Digital Transformation มากขึ้น”

เมื่อใคร ๆ ก็กล่าวว่าจะเป็นดิจิทัล

การที่จะไปสู่องค์กรดิจิทัลเหมือนเป็นเรื่องง่าย แต่สำหรับองค์กรขนาดใหญ่หรือมหาวิทยาลัยแล้วคงไม่ง่ายนัก “องค์กรที่มีบุคลากร คนทำงานเป็นพันคน และในพันคนนั้นเป็นด็อกเตอร์ครึ่งหนึ่ง ยิ่งเปลี่ยนแปลงยาก” ศ. ดร. นพ.พงษ์รักษ์กล่าวว่า Mindset & Culture คือปัจจัยสำคัญที่ต้องบริหารจัดการให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้เมื่อมีการจัดนิเวศหรือสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

ประเด็นถัดมาคือ Business Process หรือ Business Model ที่จะต้องปรับแก้ด้วยการนำใช้เทคโนโลยีและดิจิทัลเข้ามาเป็นเครื่องมือเพื่อชอร์ตคัตในหลาย ๆ ส่วน เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อ 30-40 ปีที่ผ่านมาขณะที่เป็นยุคอะนาล็อกย่อมไม่ตอบโจทย์ และยังเป็นการเพิ่มภาระในกระบวนการทำงานอีกด้วย ทั้งนี้การเลือกใช้เทคโนโลยีต้องมีความเหมาะสม ไม่มากเกินความจำเป็น และไม่น้อยจนล้าหลัง สุดท้ายแล้ว คือ คนทำงาน (Digital Workforce) ต้องได้รับการพัฒนาทักษะดิจิทัล แม้จะมีกลุ่มคนที่ผ่านการทำงานแบบแมนนวล เป็นกระบวนการ 1, 2, 3, 4, 5 ไปถึง 10 ยุคดิจิทัลที่มีความท้าทาย งานเสร็จได้โดยไม่จำเป็นต้องไปนับจาก 1-10 เป็นต้น